شیطان به عنوان دشمنی کار کشته، بر اساس اهداف پلید خود و درک موقعیتها و مهارت های خویش و نیز بر اساس شناخت روحیات انسان و توان و موقعیت او در این دنیا، اصولی را در مبارزه ی خود برگزیده، بر مبنای آن ها به عنوان خط مشی کلی، شیوه های مبارزه را تعیین می کند تا به اهدافش دست یابد.
یکی از سیاستهای اصولی شیطان،سیاست هجوم همه جانبه است.
سیاست هجوم همه جانبه
شیطان، یورشی از چهار جانب را برنامه ریزی می کند؛ چنین هجوم همه جانبهای را قرآن کریم چنین بیان فرموده است:
«… ثُمَّ لَاتِیَنَّهُم مِن بَینِ اَیدیهِم وَ مِن خَلفِهِم وَعَن اَیمانِهِم وَ عَن شَمائِلِهِم وَ لا تَجِدُ اَکثَرَهُم شاکِرینَ»[1]
(شیطان) گفت: پس به سبب آن که مرا به گمراهی افکندی، من هم برای (فریفتن) آنان حتماً بر سر راه راست تو خواهم نشست. آن گاه از پیش رو، از پشت سر و از طرف راست و چپشان بر آنان می تازم و بیشترشان را شکر گزار نخواهی یافت.
این هجوم همه جانبه بیانگر دشمنی عمیق وکینه شدید شیطان نسبت به انسان است. [2] منظور از جلو منظور از پشت سر، طرف راست و طرف چپ، جهات چهار گانه جغرافیایی نیست زیرا که حوزه وسوسه که کار شیطان است، دل آدمی است و دل نیز از اقلیم جغرافیایی منزه است [3]، حال باید دانست که منظور از این چهار طرف چیست؟
هجمه شیطان از رو به رو
امام باقر (ع) می فرماید: «خود شیطان هجوم از چهار طرف را تفسیر و تبیین کرده است، در مورد هجوم از رو به رو می گوید: آخرت را برای آدمی سهل و ساده می نمایانم».
شیطان با وسوسه هایش تلاش می کند تا این راه دشوار و منزل ابدی را ساده و ناچیز نشان دهد تا انسان از سختی راه و حساب، میزان، صراط و … غافل شده و بدون توشه رهسپار سرای ابدی شود. [4]
کسانی که از فراز و نشیب های راه باکی ندارند و به راحتی فرصت را از دست می دهند و چون سخنی از قیامت و محاسبه و محاکمه به میان آید، در کمال خونسردی، بهانه هایی را دست و پا می کنند، از فریب خوردگان این راهند. اوج چنین نگرشی به قیامت، سرگرمی و بازی کردن با این دنیا و بازی خوردن از آن است.[5]
در تفسیری دیگر، آیت الله جوادی آملی، حمله از رو به رو را به این معنا دانستند که شیطان انسان را از آینده می ترساند[6]، مثلا به هنگامی که بنده میخواهد انفاق کند او وسوسه می کند که چرا این کار را می کنی؟پس خودت چه؟ نکند در آینده خودت گرفتار و محتاج شوی!
هجمه شیطان از پشت سر
شیطان، در مورد هجوم از پشت سر می گوید: مردمان را به جمع آوری مال ها فرمان می دهم و آنان را از دادن حقوق- واجبی که خدا در اموالشان قرار داده - باز می دارم تا برای وارثان و بازماندگان در پشت سر خود - به ارث -گذارند.
انسان مسافر، از این رهگذر دنیا خواهد رفت و آن را با تمام زرق و برق ها و امکاناتش پشت سر خواهد گذاشت و با این حال، با وسوسه ها و فرمان های مرموز دشمن، به انباشتن اموال و امکانات مشغول می شود و در وقت ادای حق محرومان و پابرهنگان نیز با هزاران فریب و نقشه، مانعش می شود، تا با همین زراندوزی ها به دنیا سرگرم شده، به کمین بیافتد. [7]
در تفسیری دیگر، آیت الله جوادی آملی، حمله از پشت سر را به این معنا دانستند که شیطان انسان را نسبت به گذشته، اندوهگین می کند. [8]
هجمه شیطان از سمت راست
شیطان در مورد هجوم از سمت راست می گوید: من با آراستن بی راهه ها و نیکوسازی شبهه ها، دین آنان را تباه خواهم کرد.
دین، چراغ راه آدمی است و تا زمانی که در دست انسان است، سرگردان نمی شود، اما شیطان می کوشد تا این چراغ راه را از انسان بگیرد؛ انسان به طور فطری، دین حق را باور می کند و به آن گرایش دارد؛ شیطان این حقیقت را می داند و می کوشد تا با زیبا جلوه دادن بیراهه ها و ایجاد شبهات عمیق،دینداری را ناپسند و غیر عقلانی جلوه دهد، گرایش به حق را در انسان ضعیف کند و در گام بعد اعتقاد او را سست گرداند. [9]
آیت الله جوادی آملی، حمله از سمت راست را به این معنا دانستند که شیطان انسان را از جهات قوتش می فریبد.
کسی که مقام و منزلتی در جامعه پیدا کند، که نقطه قوت اوست، شیطان از همین راه او را زینت می دهد. از این رو، چنین شخصیتی از مقام و جاه خویش، سوء استفاده می کند. قوت هیچ کسی نباید وسیله غرور او را فراهم کند. چون قوت، تنها از ناحیه خداست و انسان، امین قدرت حق است وامین نباید در امانت خود خیانت کند.
خداوند سبحان می فرماید: «… وَمَا بَلَغُواْ مِعْشَارَ مَآ آتَیْنَاهُمْاْ …»[10] ؛«… در حالی که (کافران قوم تو) به یک دهم آن چه (از قدرت و امکانات) به گذشتگان داده بودیم نرسیده اند…».
بنابراین آنان باید با تاریخ و سیره آشنا شوند و از فضای بسته بیرون بیایند ومحدوده باز تاریخ را ببینند که چه مقتدرانی بودند و به چه روز سیاهی افتادند.[11]
هجمه از سمت چپ : چشاندن لذت های حرام
شیطان در تفسیر هجوم از طرف چپ می گوید:من، لذت ها - حرام - را برای انسان، خواستنی و دوستن داشتنی می کنم و خواهش های نفس را بر جان ها چیره می سازم.
دشمن وسوسه می کند تا لذتِ لحظه ای گناه، دلپذیر شود و انسان با گرایش به آن از واقعیت گناه که چیزی جز سمّ و آتش نیست، غافل شود و در نتیجه تسلیم خواسته های بی پایان نفسانی اش گردد و با سرسپردگی به این خواهش ها از مقصد و مقصود اصلی که همان قرب خداوند است، باز ماند. [12]
آیت الله جوادی آملی، حمله از سمت چپ را به این معنا دانستند که شیطان انسان را از نقاط ضعفش می فریبد. مثلا می گوید: تو که ضعیف هستی چرا امر به معروف و نهی از منکر می کنی؟در حالی که که انسان وقتی در مسیر حق قرار بگیرد، هیچ ضعفی ندارد؛ زیرا با قدرت لایزال الهی مرتبط است و چنین قدرتی پشتوانه اوست. [13]
[1]- سوره اعراف، آیه 17 .
[2]- فتح الله، نجار زادگان، مصاف بی پایان با شیطان، مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی، حوزه علمیه قم، 1390ش، ص 47-46.
[3]- عبد الله،جوادی آملی، مراحل اخلاق در قرآن، قم، اسرا،1377، ص109.
[4]- فتح الله، نجار زادگان، همان، ص48.
[5]- article.tebyan.net
[6]- عبد الله،جوادی آملی، مراحل اخلاق در قرآن، همان، ص109.
[7]- فتح الله، نجار زادگان، همان، ص49.
[8]- عبد الله،جوادی آملی، همان، ص109.
[9]- فتح الله، نجار زادگان، همان، ص49.
[10]- سوره سبا، آیه 45.
[11]- عبد الله، جوادی آملی، مراحل اخلاق در قرآن، همان، ص109.
[12]- فتح الله، نجار زادگان، مصاف بی پایان با شیطان، همان، ص49.
[13]- عبد الله،جوادی آملی، مراحل اخلاق در قرآن، همان، ص109.
