علت خلق شیطان

قرآن درباره­ی آفرینش خدا می­فرماید: آنچه از خدا صادر می­شود، خیر است، چون خودش نیز خیر بی­نهایت است و صدور شر از خیر مطلق محال است.

«الخیر لا یصدر منه الّا الخیر»؛«از خیر، جز خیز صادر نمی شود».

آنچه که از خدا جلوه می کند، فضل، رحمت، احسان و عطا است و شرّ نیست؛ پس منظور از آیه ی «قُل أَعُوذُ بِرَبِّ الفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»[1]؛«بگو پناه می برم به پروردگار سپیده دم، از شر آنچه خلق کرد» این نیست که در «ما خلق» عنصر شرّ وجود دارد، بلکه منظور این است که در «ما خلق» موجوداتی هستند که شرّ دارند وباید از شرّ آنها به خدا پناه برد، ولی شرّ آنها جزء ذات آنها نیست، بلکه عارضی است. [2]

به دیگر سخن، شر با توجه به برخورد منافع موجودی با موجود دیگر به وجود می­آید، یعنی آنچه که می تواند منفعت برای یکی محسوب شود، شر برای دیگری است؛ مانند سم مار که برای او نافع است اما برای انسان شر است.

زهر ماران مار را باشد حیات                           نسبتش با آدمی آمد ممات

راجع به فلسفه آفرینش شیطان باید گفت که از نظر نظام کلی این خلقت ضرورت دارد. وجود شیطان منافع و مضراتی دارد و در مجموع منافع او بیشتر است، بنابراین حکمت الهی اقتضای وجودش را کرده است.

[1]-. سوره فلق، آیه 2-1.
[2]- حسین، انصاریان، شیطان و اهل تقوا، قم، دار العرفان،1391، ص146-145.