بحث درباره ی مهدی شخصی ونوعی ،ارتباط مستقيمی باموضوع شناخت حضرت مهدی (عَجَل الله فَرَجَهُ والشَريف )دارد.

لفظ «مهدی »مفهوم عامی دارد و به کار بردن آن نيز به هر فردی که خدا او را هدايت کرده باشد، جايز است. با اين مفهوم  همه پيامبران و اوصيا(عليه السلام) مهدی هستند و به کار بردن آن در حقّ شخص پيامبر(صلی الله عليه واله وسلم ) و اميرمؤمنان و ساير امامان( عليهم السّلام)جايز است ؛زيرا همه مهدی و هدايت شده اند. حتی  به کار بردن اين واژه درباره ی افراد ديگری که در مکتب آن بزرگواران تربيت وهدايت يافته اند، جايز است.

با اين حال روشن است که مقصود از مهدی –که بر زبان مبارک حضرت رسول(صلی الله عليه واله وسلم ) جاری شده –يک عنو ان خاص ولقب شخصی معين و عزيز است. پيامبر (صلی الله عليه واله وسلم ) به ظهور او بشارت داده و مسلمانان را فراخوانده است که در رديف منتظران ظهور او باشند. برحسب اخبار معتبر ،«مهدی »لقب موعود آخر الزمان است که حتی تبار و اوصاف او در احاديث معتبر مورد اشاره قرار گرفته است. اين ويژگی ها بر هيچ کس جز امام دوازدهم فرزند امام حسن عسکری قابل تطبيق نيست .لقب «مهدی» به اين معنا (مورد هدايت خدا واحيا کننده اسلام  و پرکننده جهان از عدل وداد و…)نخستين بار در مورد آن حضرت به کار رفت و اين در  عصر خود پيامبر انجام گرفت ومهدی به عنوان منجی و رهایی بخش معرفی شد .

مهدويت -به مفهوم نوعی- از  هيچ يک از روايات نقل شده از پيامبر(صلی الله عليه واله وسلم ) وامامان (عليه السلام)قابل استفاده نيست . براساس اين برداشت ، اوفردی نامعّين است که در زمانی مناسب، زاده خواهدشد و جهان را پر از عدل وداد می کند . از نظر منطق و برهان ،«نوعی بودن مهدی » باطل ونادرست است ؛ چرا که نقض غرض می شود ! مقصود از قيام او ، پر کردن جهان از عدل وداد است ؛ ولی نوعی بودن مهدی،جهان را از ظلم و ستم پر خواهد کرد. در اين صورت هر قدرتمند دروغ گویی می تواند ادعا کند که مهدی است  و به نام عدالت گستری، به جهان گيری بپردازد !! پس مدعيان مهدويت بسيار خواهند شد و در هر زمان و مکانی ، ممکن است چند تن ادعای مهدی بودن کنند و عده ای ساده دل ونادان ،گرد ايشان جمع شوند و به ظلم وستم بپردازند !! جنگ ،سراسر زمين را فرا گيرد و از خونريزی و فتنه و آشوب آکنده  گردد و…. بنابراين ، وجود مهدی نوعی ، از نظر اجتماعی محال است (سليميان ،خدامراد(1388)درسنامه مهدويت (چاپ پنجم)،قم:مرکز تخصصی مهدويت،ص 125).

نگارنده: سهیلا مرادی

1.حق وجود

خداوند متعال  به برکت معصومان ( عليهم السّلام) موجودات را آفريده است و امروز وجود و هستی ما مرهون و مديون  امام زمان (عَجَل الله فَرَجَهُ والشَريف) است .

از شیخ صدوق رسیده که گفته است: محّمد بن موسی بن متوکل، از محمّد بن ابی عبدالله کوفی از موسی عمران، از عمویش حسین بن یزید، از علی بن سالم، از پدرش، [از سالم بن دینار] ، از سعد بن طریف، از اصبغ نباته برایم نقل کرده که گفته است: از ابن عباس شنیدم که می گفت: پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله )فرموده است: یاد خداوند عزّوجّل عبادت است، یاد من عبادت است، یاد علی (علیه السّلام) عبادت است و یاد امامان که از نسل اویند عبادت است. سوگند به آنکه مرا به نبوت برانگیخت و برترین مردمان قرار داد، وصی من برترین اوصیا و حجت خدا بر بندگان و خلیفۀ او در میان آفریدگان خویش است و امامان هدایتگر پس از من از فرزندان اویند. به وجود آنان عذاب از زمینیان دور داشته می شود، به آنان آسمان از این که جز به اذن خدا بر زمین افتد نگاه داشته می شود، به آنان کوه ها از این که در هم ریخته شوند پاس داشته می شوند، به آنان خداوند باران را روزی مردمان می کند و به آنان گیاه بر می رویاند. آنان به حقیقت اولیای خدا و به راستی خلیفگان من هستند. شمارشان شمار ماه های دوازدگانه است، به شمار نقیبان موسی بن عمران علیه السّلام.

پیامبر (صلی الله علیه وآله) سپس این آیه را تلاوت کرد):"والسَّماءِ ذات ِ البُرُوجِ"(بروج ،آیۀ1) سپس فرمود :ای ابن عباس ،آیا می دانی  خداوند که به آسمان دارای برج ها سوگند یاد می کند مقصود او از آسمان و آن برج ها چیست؟گفت :ای پیامبر خد ،مقصود چیست؟ فرمود :آسمان منم وبرج ها نیز امامان پس از من که نخستیان علی (علیه السّلام) و آخرینشان مهدی(علیه السّلام) است.(مفید،ابو عبدالله محمد بن محمّد(1388)،اختصاص(چاپ اول)،ترجمه و تحقیق:حسین صابری ، تهران، شرکت انتشارات علمی وفرهنگی، ص291)

2.حق بقا در دنيا

 روايات زيادی قلب عالم امکان و هسته ی مرکزی جهان هستی را، امام زمان ( عليه السّلام) معرفی می کند، و اين که اگر يک روز زمين از حجت خالی باشد ، زمينی باقی نيست؛ بنابراين بقای ما، مرهون وجود امام عصر(عَجَل الله فَرَجَهُ والشَريف ) است.

ابوهراسه از امام باقر (علیه السّلام) روایت می کند که آن حضرت فرمود:«اگر امام ساعتی از زمین برداشته شود زمین، اهلش(مردم وموجودات روی زمین )را در خود فرو خواهد برد وهمچون دریاکه اهل خود رادستخوش طوفان  می کند زیرو رو خواهد ساخت»(نعمانی ، ابن ابی زینب محمد بن ابراهیم بن جعفر الکاتب، غیبت نعمانی (1376) ، محمد جواد غفّاری (چاپ دوم) ، تهران، نشر صدوق، ص194)

 3.حق خويشاوندی با پيامبر

بر اساس اين آيه ی شريفه (قُل لَّا أسئَلُکم عَلَيهِ أجراً الَّا المَوَدَّةَفِی القُربی ) بگو من از شما اجر رسالت جز اين نخواهم که مودت ومحبت مرا در حق خويشاوندان منظور داريد(شوری،23)

زیاد ازدی ، از ابان، پسر عثمان نقل کرد که گفت :حدیث کرد مرا ابان،پسر تغلب از عکرمة از ابن عباس که گفت:رسول خدا فرمود: هرکس که دوست می دارد با زندگی من زندگی کند و با مرگ من بمیرد و در بهشت برین، به خانۀ من داخل گرددد، پس باید به نهالی چنگ بزند که خدای آن را کاشته و سپس گوید: باش، تا باشد، پس او باید به ولایت علی بن ابیطالب گردن نهد و به اوصیاء از فرزندان او اقتدا نماید که همانا آنها عترت من هستند و از طینت من خلق شده اند. من، از دشمنان آنها از امتّم، به خدا شکایت خواهم برد، کسانی که منکر فضیلت آنها باشند ونزدیکی و اتّصال من به آنها را قطع کنند. سوگند به خدا که پس از من، پسرم حسین کشته خواهد شد، خداوند شفاعت مرا به آنها نرساند. (صدوق، محمدبن علی بن ابن بابويه(1386)، ترجمه کامل امالی ،مترجم کریم فیضی، قم:انتشارات چهارده معصوم ،ص63)

امام علی (عليه السلام)واوصيای او حق  قرابت و خويشاوندی با پيامبر (صلی الله عليه واله وسلم ) را دارا هستند که بايد آن  را مراعات کرد. 

4.حق نعمت و واسطه آن

همه ی  بهره ها و استفاده هایی که مردم دارند، به برکت وجود امام زمان (عليه السلام) است. امروز مصداق امام زمان  آخرين ذخيره خداوند متعال از اهل بيت ( عليهم السّلام) وجود نازنين امام عصر (عَجَل الله فَرَجَهُ والشَريف )است.

 در دعای ندبه می گوييم :«اَينَ السَّبَبُ المُتَّصِلُ بَينَ الاَرضِ والسَّماءِ» کجاست آن وسيله ای که فيوضات آسمان را به اهل زمين می رساند؟

ابو حمزه ثمالی از امام باقر روایت می کند:اهل بیت من در میان شما همانند باب حطّه در بین بنی اسرائیل است که هرکس بدان در آمد گناهش بخشوده ودر خور رحمت و افزونی از آفریدگار خویش گشت، همان گونه که خدای عزّوجلّ فرماید:«وادخُلُوا الباب َ سُجَّداً و قُولُوا حِطَّةٌ نَغفِر لَکُم خَطایاکُم وَسَنَزِیدُالمحسِنین َ»واز آن در سجده کنان داخل شوید و بگویید(خدایا)گناهان ما فروریز، تا از خطای شما در گذریم و بر ثواب نیکوکاران خواهیم افزود(بقره ،58)

 وامیرالمؤمنین در خطبۀ مشهور خود که موافق و مخالف آن را روایت کرده اند،  می فرماید:«بدانید آن علم که آدم آن را از آسمان با خود به زمین فرو آورد و همه آنجه که برتری پیامبران تا خاتم النبیین بدان بود یکجا در عترت  خاتم پیامبران فراهم آمده است. دیگر به کدام سو خود را به هلاکت می افکنید ؟به کجا می روید ؟ای کسانی که از تبار کشتی نشکستگان هستید. این مثل آنست در میان شما، پس همچنانکه نجات یافت هرکس در آن رفت و رهایی یافت، نجات و رهایی خواهد یافت کسی که بدین کشتی نجات پناه برد، وای بر کسی که از آنان باز ماند- یعنی از امامان (علیهم السّلام). ( نعمانی ،همان، ص67،66)

انسان با شناخت حقوق ائمه متوجه می شود که وظايفی در قبال ائمه دارد که باانجام آن می تواند خدارا آن گونه که شايسته پرستش است، بندگی کند.

نگارنده: سهیلا مرادی